Bốn giai đoạn phát triển năng lực giao dịch chứng khoán từ Vô minh tới Tỉnh thức

Đối với các nhà đầu tư chứng khoán mới, khi trải qua các giao dịch thua lỗ, là thời điểm họ sẽ phải nhận ra thị trường không phải là nơi dạo chơi. Và câu hỏi đặt ra là:

Có một quy trình hoặc mô hình học tập, phát triển nào đó để vượt qua những khó khăn này hay không!?

Thật may mắn là có, trong tâm lý học có một con đường và cách thức để vượt qua điều này nếu chúng ta biết về nó và áp dụng nó theo một cách đặc thù vào quá trình tìm hiểu thị trường chứng khoán. Mô hình này được gọi là “Bốn cấp độ giảng dạy” được đề cập trong sách giáo khoa Quản lý Chương trình Đào tạo năm 1960 của ba giáo sư quản lý tại Đại học New York

Bốn giai đoạn năng lực hoặc mô hình học tập “năng lực có ý thức” liên quan đến các trạng thái tâm lý. Nó là một quá trình tiến triển từ không có năng lực đến có năng lực trong một kỹ năng.

Mọi người có thể có một số kỹ năng, một số không liên quan đến nhau và mỗi kỹ năng thường sẽ ở một trong các giai đoạn tại một thời điểm nhất định. Nhiều kỹ năng đòi hỏi phải thực hành để duy trì ở mức năng lực cao.

Bốn giai đoạn cho thấy rằng ban đầu các cá nhân không nhận thức được rằng họ biết ít như thế nào hoặc không nhận thức được sự bất tài của mình. Khi họ nhận ra sự bất tài của mình, họ có ý thức tiếp thu một kỹ năng, sau đó có ý thức sử dụng nó. Cuối cùng, kỹ năng có thể được sử dụng mà không cần phải suy nghĩ một cách có ý thức: cá nhân được cho là đã có được năng lực vô thức.

Lịch sử ra đời

Bốn giai đoạn xuất hiện trong sách giáo khoa Quản lý Chương trình Đào tạo năm 1960 của ba giáo sư quản lý tại Đại học New York. Huấn luyện viên quản lý Martin M. Broadwell gọi mô hình này là “bốn cấp độ giảng dạy” trong một bài báo được xuất bản vào tháng 2 năm 1969. Paul R. Curtiss và Phillip W. Warren đã đề cập đến mô hình này trong cuốn sách The Dynamics of Life Skills Coaching năm 1973 của họ.

Mô hình này cũng được sử dụng tại Gordon Training International bởi nhân viên Noel Burch vào những năm 1970, ở đó nó được gọi là “bốn giai đoạn để học bất kỳ kỹ năng mới nào”. Sau đó, mô hình này thường được cho là của Abraham Maslow, nhưng không chính xác vì mô hình này không xuất hiện trong các tác phẩm chính của ông.

Một số yếu tố, bao gồm giúp ai đó “biết những gì họ không biết” hoặc nhận ra điểm mù, có thể được so sánh với các yếu tố của cửa sổ Johari, được tạo ra vào năm 1955, mặc dù Johari liên quan đến nhận thức về bản thân, trong khi bốn giai đoạn năng lực liên quan đến các giai đoạn học tập.

Bốn giai đoạn phát triển năng lực giao dịch

Broadwell thảo luận về việc giảng dạy nhưng ý tưởng của ông về mức độ năng lực đã trở nên phổ biến trong giới tâm lý học và phát triển bản thân.

Những “mức độ năng lực” này là gì và chúng có thể được áp dụng vào quá trình giao dịch và đầu tư chứng khoán của bạn hay không?

Cấp độ 1: Bất tài vô thức – Vô minh

Nghe có vẻ như một sự xúc phạm ưa thích, nhưng điều này chỉ có nghĩa là bạn chưa biết mình không hiểu biết về thị trường chứng khoán và cách mà thị trường vận hành.

Bạn có thể đã nghe nói về giao dịch chứng khoán và nghĩ, “Cũng bình thường thôi, tìm một công ty tốt mua cổ phiếu và chờ nó tăng giá rồi bán lại cho một người khác để kiếm tiền.. Easy Games!?”

Vì vậy, bạn mở một tài khoản chứng khoán và đặt cược 100 triệu cho giao dịch cổ phiếu VNM đầu tiên của mình. Bạn kiếm được lợi nhuận 7 triệu và thấy quả là dễ thật. Phải tiếp tục giao dịch thôi. Lần này, bạn đặt 100 triệu cho cổ phiếu FLC. Thật không may, bạn mất toàn bộ lợi nhuận kiếm được từ giao dịch cổ phiếu VNM và thậm chí còn nhiều hơn nữa…

Điều này diễn ra trong một thời gian cho đến khi bạn nhận ra rằng các giao dịch có lời của bạn có thể chỉ là vì may mắn hơn là kỹ năng. Phew… bạn thậm chí có thể đang nắm giữ một danh mục đỏ lè! Và bạn thậm chí không thể gọi thua lỗ của mình là “phí giáo dục – mất tiền ngu” vì bạn chưa học được bất cứ điều gì có thể mang lại cho bạn lợi nhuận ổn định.

Cấp độ 2: Thiếu năng lực có ý thức – Nhận thức

Bạn vẫn chưa có kiến thức, nhưng ít nhất bây giờ bạn biết là bản thân còn thiếu kiến thức và đang hành động để cải thiện kết quả giao dịch.

Bạn cố gắng tìm hiểu về các phân tích cơ bản, tải về các báo cáo tài chính rồi bắt đầu đọc những thứ khó nhằn đó cả tuần trời. Vẫn chưa hiểu vì quá nhiều thuật ngữ tài chính, lại phải đi mua sách về đọc giải ngố…

Rồi bạn bắt đầu tìm hiểu về cách phân tích kỹ thuật cũng như các điều kiện thị trường phổ biến.

Bạn thử các chỉ báo và khung thời gian khác nhau và sử dụng nhật ký giao dịch để ghi lại tỷ lệ thành công của chúng.

Bạn lập một danh mục các cổ phiếu và các ngành mà bạn cho rằng sẽ có phản ứng tốt với điều kiện kinh tế hiện tại. Cuối cùng nhưng không kém phần quan trọng, bạn thử nghiệm các chiến lược cho đến khi bạn tìm thấy một hệ thống phù hợp với tính cách giao dịch và khả năng chấp nhận rủi ro của mình.

Bạn sẽ thất bại rất nhiều và có khi ngày càng thấy tài khoản bị teo đi vì các khoản lỗ nhỏ… Nhưng không sao, điều này giúp bạn đang tiến về phía trước

Cấp độ 3: Năng lực có ý thức – Học tập

Ở giai đoạn này, bạn có ý tưởng về những gì phù hợp với bạn và những gì không.

Nhưng trong khi bạn đã có được các công cụ và kỹ năng để kiếm lợi nhuận, bạn vẫn cần nỗ lực có ý thức để đạt được kết quả nhất quán.

Bạn có thể có một số chiến lược có lợi nhuận trong danh mục của mình nhưng hãy tiếp tục tham khảo nhật ký giao dịch của mình để xác nhận sử dụng hệ thống nào.

Bạn đã phát triển các quy tắc quản lý rủi ro nghiêm ngặt nhưng phải vật lộn để tuân theo chúng khi bạn bị kìm kẹp bởi nỗi sợ hãi và lòng tham.

Nhật ký giao dịch của bạn vẫn là người bạn tốt nhất của bạn. Tuy nhiên, lần này, bạn quan tâm đến việc thực hiện nhất quán hơn là chiến thắng nhất quán vì bạn biết rằng bạn vẫn có thể kiếm được lợi nhuận ngay cả khi các giao dịch thua lỗ nhiều hơn cac giao dịch có lợi nhuận.

Cấp độ 4: Năng lực vô thức – Tỉnh thức

Trong giai đoạn “năng lực vô thức”, các quyết định đầu tư sẽ mang cho bạn có cảm giác như một kỹ năng chủ động.

Bạn đã thấy hàng trăm mô hình mà bây giờ bạn có thể xác định các điều kiện thị trường và chọn chiến lược sau ba mươi phút đánh giá và xem xét.

Bạn đã quản lý rủi ro của mình thường xuyên đến mức chỉ cần nhìn vào vùng giá mua – bán, bạn đã có thể nhẩm ngay được nếu bán cắt lỗ thì mất bao nhiêu tiền. Và nếu chốt lời thì tài khoản sẽ tăng thêm bao nhiêu tiền.

Bạn biết rõ hệ thống của mình đến mức bạn sẽ nhận ra khi nào nó không nhận được kết quả tương tự và đã đến lúc thực hiện một số điều chỉnh.

Trong giai đoạn cuối cùng này, các quy tắc của bạn trở thành thói quen và việc thực hiện của bạn được hướng dẫn bởi “cảm giác” hơn là nỗ lực có ý thức. Tạo ra lợi nhuận ổn định là bản chất thứ hai đối với bạn.

Giai đoạn này, Tôi đặt tên nó là giai đoạn Tỉnh thức trong giao dịch! Bạn không còn sân si, đau khổ trước mỗi giao dịch thua lỗ nữa. Cũng sẽ hiểu tại sao bạn lại có lời trong từng giao dịch…

Tỉnh thức trong giao dịch một khi đạt được sẽ rất tuyệt vời. Nhưng nếu bạn bỏ qua quá trình bên trên ở bất kỳ thời điểm nào, trở nên kiêu ngạo thì sự tỉnh thức sẽ quay trở lại với Vô minh.

Lời kết

Như Lý Tiểu Long đã từng nói:

Tôi không sợ người luyện tập 10.000 cú đá chỉ một lần mà chỉ sợ người thực hành 1 cú đá 10.000 lần

Nếu bạn muốn phát triển tài khoản chứng khoán của mình vượt ra ngoài nhu cầu cơ bản, bạn sẽ phải thử thách bản thân nhiều hơn, học nhanh hơn một chút và thực hành có chủ ý hơn một chút.

Tất nhiên, HODL.VN ở đây để cùng bạn đạt được những điều trên!